რომის იმპერია და სასანური სპარსეთი გამუდმებით მტრობდნენ ერთმანეთს და ახლო აღმოსავლეთში დომინანტობისთვის ებრძოდნენ ერთმანეთს. რომის დაცემის შემდეგ, აღმოსავლეთ რომის იმპერია იგივე ბიზანტია განაგრძობდა სასანიდებთან ომს. 591 წელს ბიზანტიის იმპერატორ მავრიკიოსის მკვლელობის შემდეგ იმპერია კრიზისმა მოიცვა. ამით ისარგებლა სასანიანთა შაჰმა ხოსრო II-მ და შეტევაზე გადავიდა. მან წარმატებით დაიპყრო ამიერკავკასია და მესოპოტამია. 610 წელს ბიზანტიის ტახტზე ავიდა ჰერაკლე, რომელსაც ზავის იმედი ჰქონდა, მაგრამ ხოსრო უარზე იყო. მას აქემენიდური დროის სპარსული იმპერიის აღდგენა სურდა. 614 წლისთვის ბიზანტიამ სირია–პალესტინაც დაკარგა. წმინდა მიწის დაკარგვა განსაკუთრებით მტკივნეული იყო ბიზანტიელებისთვის. 615 წელს სასანიდებმა ალყა შემოარტყეს ქალაქ ქალკედონს, რომელიც კონსტანტინოპოლიდან მხოლოდ რამდენიმე კილომეტრით იყო დაშორებული. 617 წელს ქალკედონი დაეცა და ჰერაკლე მზად იყო, ხოსროს ვასალიც კი გამხდარიყო.
ბიზანტიური მონეტა ჰერაკლეს გამოსახულებით
621 წლისთვის სპარსელებმა ეგვიპტე წაართვეს ბიზანტიას. სასანიანთა ისტორიაში ეს რეგიონი პირველად გახდა მათი პროვინცია. ამასობაში ჰერაკლემ სამხედრო რეფორმა განახორციელა და კონტრშეტევაზე გადავიდა. მან დაიბრუნა ანატოლია და 624 წელს ისევ შესთავაზა ზავი ხოსროს, მაგრამ შაჰი ისევ უარზე იყო. ჰერაკლემ განაგრძო კონტრშეტევა და სპარსეთის გულში შეიჭრა სომხეთის გავლით. იმპერატორმა მოაოხრა იქაურობა და შურისძიებით აღვსილმა ზოროასტრული ტაძრები გაძარცვა იმისთვის, რომ სპარსელებმა იერუსალიმი აიღეს. კიდევ რამდენიმე გამარჯვების მერე ჰერაკლემ ჯარი ტრაპიზონში დაასვენა.
სასანური მონეტა ხოსრო II–ის გამოსახულებით
626 წელს ხოსრომ მოკავშირე ავარებთან ერთან კონსტანტონოპოლს დაესხა თავს. ჰერაკლემ ადვილად დაამარცხა სასანიდები და დედაქალაქი დაცემას გადაარჩინა. მომდევნო წელს ჰერაკლემ ახალი მოკავშირეებიც შეიძინა. ეს იყო დასავლეთ თურქთა სახაკანო, რომელიც ჩრდილოეთით, დღევანდელი რუსეთის ტერიტორიაზე მდებარეობდა. იმავე წელს მოკავშირეები ირანში შეიჭრნენ. ნინევიასთან ახლოს ჰერაკლემ გაანადგურა ხოსროს ლაშქარი. შედეგად სპარსეთში აჯანყებამ იფეთქა და ხოსრო ტახტიდან გადააგდეს. ახალმა შაჰმა კავად II-მ ზავი შესთავაზა ჰერაკლეს, რაზედაც იგი დიდი სიამოვნებით დათანხმდა. ბიზანტიამ ყველა წართმეული ტერიტორია დაიბრუნა, მაგრამ დიდება არც მას ერგო. ამ ომმა ორივე იმპერია სისხლისგან დაცალა და გამოფიტა, რამაც საშუალება მისცა ახალ ძალას, აქტიურად გამოსულიყო საერთაშორისო ასპარეზზე თავისი ახალი რელიგიითა და იდეოლოგიით. ესენი იყვნენ არაბები. 629 წლიდან–654 წლებში არაბთა სახალიფომ მთლიანად შთანთქა სპარსეთის იმპერია და რიგით პროვინციად აქცია, ხოლო ბიზანტიას კი სირია–პალესტინა, ეგვიპტე და ამიერკავკასია წაართვა. ახლო აღმოსავლეთში ისლამის ეპოქა დაიწყო.
კახი გაგნიძე
ბიბილიოგრაფია:
1. Bronworth, L. Lost to the West.
2. Herrin, J. Byzantium.
3. Noewich, JJ. A Short History of Byzantium.
No comments:
Post a Comment