კადეშის ბრძოლა (ძვ. წ. 1274 წ.) 

მესოპოტამია, იგივე "ნოყიერი ნახევარმთვარე" ცივილიზაციის ერთ–ერთი პირველი კერაა. გასაკვირი არ არის, რომ ამ ტერიტორიებისთვის კონფლიქტი ადრეული ხანიდან დაიწყო და დღემდე არ დამთავრებულა. 

ქრ შ–მდე XVII საუკუნეში სემიტური მოდგმის ხალხმა, ჰიქსოსებმა დაიპყრეს ეგვიპტე და მე–15 დინასტია ჩამოაყალიბეს. ქრ. შ–მდე 1550 წელს სინაის კუნძულიც დაიპყრეს.

"ნოყიერი ნახევარმთვარე"

ანატოლიაში ხეთების ძლევამოსილი სამეფო ჩამოყალიბდა ქრ. შ–მდე მეორე ათასწლეულში. იმ დროს, როცა ეგვიპტე ჰიქსოსებმა დაიკავეს, ხეთები ჩრდილოეთ სირიაში შევიდნენ და მითანის სამეფოს დაუპირისპირდნენ. ამ ომს ეგვიპტის მე–18 დინასტიის ფარაონებიც შეუერთდნენ და "ნოყიერი ნახევარმთვარის" ჩრდილოეთი ნაწილი დაიპყრეს. ქრ. შ–მდე 1447 წელს რეგიონში აჯანყებამ იფეთქა ეგვიპტის წინააღმდეგ, რომლის მოთავეები ქალაქ კადეშის მაცხოვრებლები და ქანაანელები იყვნენ. ფარაონმა თუტმოს III-მ მიწასთან გაასწორა აჯანყებულთა ძალები მეგიდოსთან ახლოს. ამ ბრძოლამ ისეთი შთაბეჭდილება მოახდინა თანამედროვეებზე, რომ სამყაროს აღსასრულს ამ ქალაქის მიხედვით არმაგედონს ვუწოდებთ. ამ წარმატების მიუხედავად, ეს აჯანყებები ეგვიპტის ტერიტორიულ ექსპანსიას აფერხებდა, ხოლო ხეთები ნელ–ნელა სამხრეთისკენ მოიწევდნენ და ქალაქი კადეშიც ჩაიგდეს ხელში. ფარაონმა სეთი I-მა მოახერხა ქალაქის დაბრუნება და ზავიც შედგა ეგვიპტესა და ხეთებს შორის, მაგრამ ომი მაინც გარდაუვალი იყო. ქრ. შ–მდე XIII საუკუნის დასაწყისში კადეში ისევ ხეთების ხელში გადავიდა. ქრ. შ–მდე 1279 წელს ეგვიპტის ფარაონი გახდა რამზეს II დიდი. 

ეგვიპტე და ხეთების სამეფო ქრ. შ–მდე 1279 წელს

ხუთი წლის შემდეგ ომი განახლდა ორ იმპერიას შორის. მტრები კადეშთან დაბანაკდნენ. ისტორიაში ეს იყო ეტლების ყველაზე დიდი ბრძოლა, სადაც დაახლოებით 5 000–6 000 ეტლი მონაწილეობდა. რამზესი თავისი გვარდიით მთავარ არმიას გამოეყო და შორიახლო დაბანაკდა. ხეთი მეეტლეები თავს დაესხნენ მის ბანაკს დასავლეთიდან, როცა რამზესი მათ აღმოსავლეთიდან ელოდა. ხეთები ისე იყვნენ გამარჯვებაში დარწმუნებული, რომ ძარცვაზე გადავიდნენ და ეტლები ნადავლით დაუმძიმდათ. რამზესმა ისარგებლა მათი დაუდევრობით, ალყაში მოაქცია მტერი და გაანადგურა. 

რამზეს დიდი კადეშის ბრძოლაში

ხეთთა მეფემ მუვათალიმ თავისი ბანაკიდან 20 000 ქვეითი 1 000 ეტლი გამოგზავნა რამზესის ბანაკისკენ. ფარაონმა ეს ლაშქარიც გაანადგურა, მაგრამ კადეშის აღება მაინც ვერ მოახერხა. ქრ. შ–მდე 1258 წელს ზავი დაიდო. ეს ბრძოლა ეგვიპტის ტაქტიკური გამარჯვება იყო, მაგრამ შედეგი სრულიად არაფერი. ორივე მხარე კი თავის თავს თვლიდა გამარჯვებულად.

ეგვიპტურ–ხეთური ზავი, რომელიც ისტორიაში პირველ საერთაშორისო ხელშეკრულებად არის მიჩნეული. სტამბოლის არქეოლოგიური მუზეუმი

კახი გაგნიძე

ბიბლიოგრაფია:

1. Healy, Mark (1993). Qadesh 1300 B.C. Clash of the Warrior Kings. Osprey Publishing.

2. Shaw, Ian (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press.

3. Grimal, Nicolas (1994). A History of Ancient Egypt.