კუნძული კვიპროსი მთელი თავისი ისტორიის განმავლობაში დამპყრობლების ერთ–ერთი მთავარი სამიზნე იყო. XX საუკუნის მეორე ნახევარში კვიპროსზე კიდევ ერთხელ იფეთქა ომმა, სადაც ბერძნები და თურქები ცხოვრობდნენ.
კვიპროსი 1571 – 1878 წლამდე ოსმალეთის იმპერიის ხელში იყო, სანამ ბრიტანეთმა არ ჩაიგდო ხელში იმ პირობით, რომ ოსმალეთს აზიური კოლონიების დაცვაში დაეხმარებოდა. 1914 წელს ბრიტანეთმა გამოაცხადა კვიპროსის ანექსია. 1960 წელს კუნძულმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, თუმცა ეს არ ყოფილა მშვიდობიანი პროცესი. ბერძნულ და თურქულ თემებს თავიანთი გეგმები ჰქონდათ. ბერძნულ ნაწილს საბერძნეთთან სურდათ შეერთება, ხოლო თურქულ ნაწილს – დამოუკიდებლობა. კონსტიტუციის თანახმად პრეზიდენტი ბერძენი უნდა ყოფილიყო, ვიცე–პრეზიდენტი კი თურქი. ორივე ვეტოს უფლებით იყო აღჭურვილი. კუნძულზე განთავსებული იყო ბერძნული, თურქული და ბრიტანული არმიები.
1963 წელს ორ თემს შორის მომხდარი დაპირისპირების დროს დაიღუპა 364 თურქი და 174 ბერძენი კვიპროსელი. განადგურდა 109 თურქული სოფელი. ამ დროს თურქეთი კვიპროსზე თავდასხმას აპირებდა, რათა თურქული თემის ინტერესები დაეცვა, მაგრამ აშშ–ის დიპლომატურმა ჩარევამ, ასევე თურქეთსა და საბერძნეთს შორის წარმოებულმა დიალოგმა დაძაბულობა მცირე ხნით მოხსნა.
1974 წელს, კუნძულის საბერძნეთთან შეერთების მიზნით, ბერძნულმა სამხედრო ხუნტამ გადატრიალება მოაწყო და პრეზიდენტად თავისი კაცი ნიკოს სამფსონი დასვა. იმავე წელს თურქეთმა კუნძულის ჩრდ. ნაწილში გადმოსხა თავისი შეიარაღებული ძალები და სასტიკი ბრძოლების შედეგად მოახდინა მისი ოკუპაცია, სადაც 1976 წელს გამოცხადებულ იქნა "ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა", რომელსაც საერთაშორისო საზოგადოება არ ცნობს. გაეროს ეგიდით 1988 წელს დაიწყო მოლაპარაკებების პროცესი ქვეყნის მომავალი გაერთიანებისთვის, რომელიც დღემდე უშედეგოდ გრძელდება.
კახი გაგნიძე
ბიბლიოგრაფია:
1. James H. Meyer, Policy Watershed: Turkey's Cyprus Policy and the Interventions of 1974.
2. Christopher Hitchens, Cyprus.
No comments:
Post a Comment