კატალაუნის ბრძოლა (451 წ.): რომის იმპერია ატილა ჰუნის წინააღმდეგ

ევრაზიის სტეპებში გამოჩენამდე ჰუნთა ტომებზე ბევრი არაფერია ცნობილი. მე–4 საუკუნის 70–იან წლებში ისინი პირველად გამოჩნდნენ ევროპაში. მათ დაამარცხეს ალანები და გოთები, რომლებიც შავი ზღვის ჩრდილოეთ სანაპიროებზე ცხოვრობდნენ. სწორედ აქედან იწყება ხალხთა დიდი გადასახლების პერიოდი. ჰუნთაგან დაშინებული ტომები დასავლეთისკენ დაიძრნენ და რომის იმპერიის საზღვრებს მიაწყდნენ. 378 წელს ვესტგოთებმა ადრიანოპოლის ბრძოლაში აღმოსავლეთ რომის იმპერიის არმია გაანადგურეს და იმპერატორიც კი მოკლეს, ხოლო ვანდალთა გერმანულმა ტომებმა ჯერ გალიის პროვინცია დაარბიეს და შემდეგ ესპანეთის ნაწილი დაიპყრეს.

IV-V საუკუნის რომაელი ჯარისკაცი

410 წელს ვესტგოთების მეფემ ალარიხმა ქალაქი რომიც კი აიღო და გადაწვა, რის შემდეგაც ვესტგოთები სამხრეთ საფრანგეთის ტერიტორიაზე გადავიდნენ და პატარა სამეფო დაარსეს, რომლის დედაქალაქი ტულუზი იყო.

ამასობაში ჰუნებმა დაიმორჩილეს გეპიდები, ალემანები, ოსტგოთები და სხვა პატარა გერმანული თუ სლავური ტომები. 395–399 წლებში ჰუნებმა დალაშქრეს და დაარბიეს აღმოსავლეთ რომის იმპერია და სასანიანთა სპარსეთი. რადგანაც ჰუნებთან იმ დროს ცენტრალური ხელისუფლება არ არსებობდა, ისინი ხშირად მოქირავნეებადაც იბრძოდნენ რომაელებისთვის და გოთებისთვის, მაგრამ ჰუნთა ძირითადი ნაწილი გამუდმებით არბევდა რომაულ ტერიტორიებს და 422 წელს აღმოსავლეთ იმპერია იძულებულიც კი გახდა, ხარკი ეძლია მათთვის. დასავლეთ იმპერიასაც ბევრი პრობლემა ჰქონდა: ბარბაროსთა გამუდმებული შემოსევები, ძარცვა, რბევა, სამოქალაქო ომები და აჯანყებები. ამ დროს პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოჩნდა  პიროვნება, სახელად ფლავიუს აეტიუსი, წარმოშობით სავარაუდოდ გოთი. იგი ისტორიაში შევიდა, როგორც "უკანასკნელი ჭეშმარიტი რომაელი". მან ბავშვობა მძევლობაში გაატარა ხან გოთებთან და ხან ჰუნებთან. ამიტომაც მან ბევრი რამ ისწავლა მათ კულტურაზე, საომარ ხელოვნებაზე და ა.შ.
423 წელს მან ჰუნი მოქირავნეების დახმარებით წესრიგი აღადგინა გალიის პროვინციის უმეტეს ნაწილში.

ჰუნი მეომრები

ამასობაში, აღმოსავლეთში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა. 433 წელს ჰუნთა პირველი ერთპიროვნული მმართველი რუა გარდაიცვალა და მისი მემკვიდრეობა დარჩა მის ორ ძმისშვილს – ბლედასა და ატილას. ძმებმა აღმოსავლეთ იმპერიას ახალი ხარკი დააკისრეს.

439 წელს ვანდალებმა დასავლეთ იმპერიას კართაგენი წაართვეს ჩრდ. აფრიკაში. ეს დიდი დარტყმა იყო რომისთვის, რადგანაც მარცვლეულს სწორედ აქედან იღებდა. აღმ. იმპერიამ დახმარება სცადა და სამხედრო ექსპედიცია გაგზავნა აფრიკაში კართაგენის დასაბრუნებლად. ამით ისარგებლეს სასანიანებმა და შეტევაზე გადმოვიდნენ. ჰუნებსაც მობეზრდათ მშვიდობა და 441–443 წლებში ბალკანეთი დაარბიეს. ატილამ ესეც არ იკმარა და თვით კონსტანტინოპოლს შემოარტყა ალყა. იმპერატორი თეოდოსიუსი იძულებული გახდა ყოველწლიური ხარკი გაეზარდა ჰუნებისთვის. 445 წელს ბლედა გარდაიცვალა, სავარაუდოდ ატილამ მოკლა, რომელიც ჰუნთა ერთპიროვნული მმართველი გახდა. 447 წელს ატილა კვლავ შეიჭრა აღმოსავლეთ იმპერიაში და რომაელთა ჯარი გაანადგურა. იმპერატორი კვლავ იძულებული გახდა ზავი ეთხოვა, რომლის თანახმად მდინარე დუნაის რეგიონი ბუფერულ ზონად გამოცხადდა.

ევროპა და ახლო აღმოსავლეთი 450 წელს

მალე ურთიერთობა დაიძაბა ატილასა და აეტიუსს შორის. სხვადასხვა წყარო სხვადასხვა მიზეზს ასახელებს. ატილამ ჰუნებს მოქირავნეობა აუკრძალა, რამაც დაასუსტა აეტიუსი. ამავე დროს ვანდალებმა ჰუნები მოიწვიეს გოთების წინააღმდეგ გალიაში. დასავლეთ რომის იმპერატორის დამ ჰონორიამ ატილას ცოლობა შესთავაზა და სანაცვლოდ ნახევარ იმპერიას მზითვად ჩააბარებდა. ატილამ მომგებიანად ჩათვალა დასავლეთ იმპერიაზე გალაშქრება და 451 წელს უზარზარი ურდოებით დაიძრა გალიისკენ. მას თან ახლდნენ ოსტგოთები, ალემანები და სხვები. აეტიუსმა კავშირი შეკრა ვესტგოთების მეფესთან თეოდორიხთან, ბურგუნდებთან და ფრანკებთან. ატილა მიწასთან ასწორებდა ყველაფერს, სადაც გაივლიდა. ასე მიაღწია მან დასავლეთ ევროპას. აეტიუსიც მივიდა არმიით, სადაც ატილა იყო დაბანაკებული. კატალაუნის ველის ზუსტი ადგილმდებარეობა დღემდე დაუდგენელია, თუმცა ვარაუდობენ, რომ ქალაქ შალონთან მდებარეობდა. ორივე მხარეს დაახლოებით 40 000–მდე მეომარი ჰყავდა. ატილას ლაშქარი ძირითადად ცხენოსნებისგან შედგებოდა, ხოლო აეტიუსის – ქვეითებისგან. ბრძოლა მცირე რაზმების შეტაკებებით დაიწყო. აეტიუსის ვესტგოთი მოკავშირე მეფე თეოდორიხი მარჯვენა ფლანგზე იდგა თავისი ხალხით, რათა ჰუნებისთვის ფლანგიდან შემოვლის საშუალება არ მიეცა. შუაში ალანი მხედრები ჩადგნენ, ხოლო მარჯვნივ რომაელები, საქსები და ფრანკები. ატილა თავისი მხედრობით შუაში იდგა, მარცხნივ ოსტგოთები ჩადგნენ ვალამირის მეთაურობით, ხოლო მარჯვნივ ატილამ ფრანკები და გეპიდები ჩააყენა.

კატალაუნის ბრძოლა

სიტყვით გამოსვლის შემდეგ ატილა თავისი მხედრებით ალანთა ცენტრს მიაწყდა ისრების სროლით და გაანადგურა. შემდეგ, როგორც ჰუნთა ტაკტიკას სჩვეოდა, გაიშალნენ მთლიან ფრონტზე და ისრების სეტყვა დააყარეს ვესტგოთებსა და რომაელებს, მაგრამ ამათ ფარების კედლები ჰქონდათ აღმართული და მსხვერპლი დიდი არ ყოფილა. რომაელთა და ვესტგოთთა მეორე ხაზზე მდგარმა მეისრეებმა საკმაოდ დიდი ზიანი მიაყენეს ჰუნთა მსუბუქად აღჭურვილ მხედრებს. ამის შემდეგ ატილას ლაშქარი ერთიანად დაიძრა და ეკვეთა მტრის მეწინავე რაზმებს. ოსტგოთები თავიანთ თანამოძმე ვესტგოთებს დაეტაკნენ, ხოლო გეპიდები – რომაელებს. ატილამ ჰუნთა მხედრობით ვესტგოთებს გვერდიდან შემოუარა და დიდად შეავიწროვა. ამ დროს დაიღუპა მეფე თეოდორიხი. აეტიუსმა მარჯვენა ფლანგს სასწრაფოდ მიაშველა თავისი მხედრები და ცოტა ხნით შეაყოვნა ატილას იერიშები. ამ დროს თეოდორიხის შვილმა თორისმუნდმა ატილას ლაშქარს მარხცენა ფლანგიდან შეუტია და მრავალი მეომარი დაუხოცა, რის გამოც ატილამ უკანდახევა ბრძანა და ბანაკში დაბრუნდა. ბრძოლა შეწყდა. ზუსტად არავინ იცის აეტიუსი რატომ აღარ დაედევნა. ზოგი წყარო იუწყება, რომ ფრანკებსა და ვესტგოთებს აღარ სურდათ ბრძოლის გაგრძელება. ზოგიც ამბობს, რომ თვითონ აეტიუსმა გადაწყვიტა ასე, რადგან ჰუნების განადგურებით მტრის ხატი გაქრებოდა და გერმანელები ისევ რომს გადაეკიდებოდნენ მტრად.

ატილას ბიუსტი უნგრეთში

452 წელს ატილა კვლავ შემოიჭრა იმპერიის საზღვრებში. ამჯერად იგი ჩრდილოეთ იტალიაში შევიდა და მიწასთან გაასწორა იქაურობა, მაგრამ როცა მასთან მოსალაპარაკებლად რომის პაპი ლეო მივიდა, ატილა უკან გაბრუნდა. არავინ იცის თუ რა უთხრა ლეომ ატილას. ეს დღემდე გამოცანად რჩება.

453 წელს ატილა საკუთარ საქორწინო ღამეს სისხლის ღებინების შედეგად გარდაიცვალა. კაცი, რომელიც მთელს ევროპას სისხლში ახრჩობდა, საკუთარ სისხლში ჩაიხრჩო. ერთი წლის შემდეგ მისი შვილები გეპიდებმა დაამარცხეს და ჰუნთა იმპერია აღიგავა პირისაგან მიწისა. იმავე წელს იმპერატორმა ვალენტინიანმა აეტიუსი მოკლა, ხოლო 455 წელს იგი აეტიუსის ერთგული პირადი მცველების მიერ იქნა მოკლული. ოცი წლის შემდეგ, 476 წელს რომი საბოლოოდ დაეცა და დასავლეთ იმპერიამ არსებობა შეწყვიტა.

ევროპა 476 წელს

კახი გაგნიძე



ბიბლიოგრაფია:

1. Man, John. "Attila, The Barbarian King Who Challenged Rome". New York. Thomas Dunne Books. 2006.
2. MacDowall, Simon. "Catalaunian Fields AD 451, Rome's Last Great Battle". Oxford: Osprey Publishing Ltd. 2015.

ომი კიმბრებთან (ძვ. წ. 113–101 წწ.): რომაელთა პირველი კონფლიქტი გერმანულ ტომებთან


ყველამ ვიცით რომის სახელმწიფოს რამდენი მტერი ჰყოლია თავისი ხანგრძლივი ისტორიის განმავლობაში, მაგრამ არავინ არ ყოფილა მისთვის ისეთი საშიში, როგორც გერმანული წარმოშობის ხალხები და არც ერთ სხვა ეთნიკურ ჯგუფს არ უბრძოლია რომთან ამდენი ხნის განმავლობაში. რომაელთა და გერმანელთა პირველივე შეხვედრები მტრულად დაიწყო.

ძვ. წ. მე–2 საუკუნის შუა წლებში რომის რესპუბლიკა უკვე ხმელთაშუა ზღვის უმეტეს ნაწილს აკონტროლებდა. ზოგს უშუალოდ, ხოლო ზოგსაც მოკავშირეებისა თუ ვასალების საშუალებით. რომმა მრავალი ძლიერი მტერი დაძლია, როგორებიც იყვნენ სელევკიდები, მაკედონელები და ბერძენთა ლიგა. შედეგად რომაელებმა საბერძნეთი დაიპყრეს. დასავლეთ ევროპაში "მგლის შვილებმა" რამდენიმე გალური ტომი დაამარცხეს და დააარსეს პროვინცია სახელად გალია ნარბონენსისი, თუმცა ახალი მტრები უკვე მოემართებოდნენ რომისკენ. როგორც ჩანს ძვ. წ. 120–115 წლებში იუტლანდიის ნახევარკუნძულზე (დღევანდელი დანია) რაღაც კატასტროფა დატრიალდა. ეს უნდა ყოფილიყო წყალდიდობა ან გამყინვარება, რის გამოც იქ ცხოვრება შეუძლებელი გახდა. ასეა თუ ისე, პროტო–გერმანულმა ტომებმა კიმბრებმა დატოვეს ეს ტერიტორია და სამხრეთის მიმართულებით დაიძრნენ.

კიმბრების მიგრაცია

გზაში მათ შეუერთდნენ გერმანული ტომები ტევტონები. ძვ. წ. 113 წელს კიმბრები და ტევტონები შევიდნენ ნორიკუმში ალპების ჩრდილოეთით. ეს რეგიონი რომის მოკავშირე იყო და დახმარებისთვის მას მიმართეს. ამ პერიოდში რომაულ საზოგადოებაში იმ კრიზისის ნიშნები გამოჩნდა, რომელმაც რესპუბლიკის დამხობა გამოიწვია მომდევნო საუკუნეში: მრავალმა დაპყრობითმა ომმა რომის ელიტა ძალიან გაამდიდრა, ხოლო ღარიბი მოსახლეობა კიდევ უფრო გაღატაკდა და მიწები დაკარგა. უმიწაწყლო გლეხს უფლება არ ჰქონდა ლეგიონერი გამხდარიყო. ეს ყველაფერი ძალიან უარყოფითად მოქმედებდა რომაული ჯარის მორალზე, რაოდენობაზე და ა.შ.
რომაელი კონსული გნეუს პაპირიუს კარბო ლეგიონებით გაეშურა ჩრდილოეთისკენ, რათა ალპებთან იტალიაში შემოსასვლელი გზები ჩაეკეტა. კიმბრებმა ელჩები გაუგზავნეს კარბოს და დაპირდნენ, რომ რომაელთა მოკავშირეებს აღარ დაესხმებოდნენ თავს. კონსული დათანხმდა, მაგრამ ამავე დროს მზაკვრულად ხაფანგი დაუგო. ბარბაროსებმა გაიგეს ამის შესახებ და ძვირად აზღვევინეს რომაელებს. კარბომ უამრავი ლეგიონერი დაკარგა. თუმცა ამ გამარჯვებით არ უსარგებლიათ კიმბრებსა და მათ მოკავშირეებს და რომისკენ არ წამოსულან. ისინი დასავლეთით დაიძრნენ, სადაც კელტური ტომებიც შეუერთდნენ და გალიაში (დღევანდელი საფრანგეთი) შეიჭრნენ. გალებმა ვერანაირი წინააღმდეგობა ვერ გაუწიეს მრისხანე მტერს. გერმანელები ძარცვავდნენ და ანადგურებდნენ ყველაფერს.

რომის რესპუბლიკის არმია

ბარბაროსები რომაელებისგან კი შორს იყვნენ, მაგრამ რომს სხვა პრობლემები გაუჩნდა. ძვ. წ. 112–106 წლებში მას ჩრდილოეთ აფრიკაში მდებარე ნუმიდიის სამეფოსთან ჰქონდა ომი. აქ კარგად გამოჩნდა მაშინდელი რომაული საზოგადოების პრობლემები: ნუმიდიის მეფე იუგურტა ადვილად ქრთამავდა რომაელ სამხედრო თუ სამოქალაქო პირებს. ამის შედეგად რომის არმია ისეთი დეზორგანიზებული გახდა, რომ ერთი გამარჯვებაც ვერ მოიპოვა ბევრად უფრო სუსტი მტრის წინააღმდეგ. ძვ. წ. 109 წელს კიმბრები და მათი მოკავშირეები შევიდნენ რომაულ პროვინციაში გალია ნარბონენსისში. რომის კონსულმა მარკუს იუნიუს სილანუსმა მოლაპარაკება სცადა მათთან. ბარბაროსები მიწებს ითხოვდნენ დასასახლებლად, სამაგიეროდ რომაული საზღვრების დაცვას პირდებოდნენ. სილანუსმა უარი თქვა ასეთ პირობაზე და ომი განახლდა. ბრძოლაში რომაელები კვლავ სასტიკად დამარცხდნენ. ორი წლის შემდეგ ბარბაროსებმა ახალშეკრებილი რომაული არმია კიდევ ერთხელ გაანადგურეს. რომაელებს უკვე კარგად ესმოდათ თუ რამხელა საფრთხეს წარმოადგენდნენ კიმბრები. სენატმა უზარმაზარი ჯარი შეკრიბა და მტრის შესაჩერებლად გაგზავნა. რომის იმდროინდელი ყველაზე ნიჭიერი სარდალი გაიუს მარიუსი (იულიუს კეისრის ბიძა) იმ დროს აფრიკაში იბრძოდა ნუმიდიელებთან. ამიტომ სენატმა ამ ჯარის სარდლად დანიშნა მდაბიო წარმოშობის გნეუს მალიუს მაქსიმუსი, ხოლო კვინტუს სერვილიუს კაპიო, რომელიც პატრიციული წარმოშობის იყო, – მის მოადგილედ. ამის გამო კაპიო ძალიან უკმაყოფილო იყო.

კიმბრები

ძვ. წ. 105 წელს მალიუსმა ლაშქარი მიიყვანა პროვინცია გალია ნარბონენსისში, სადაც კიმბრები იყვნენ თავიანთ მოკავშირეებთან ერთად ქალაქ არაუსიოს მახლობლად.
მალიუსის ამპარტავანი მოადგილე კაპიო მთავარსარდლის ბრძანებებს არ ასრულებდა და თვითნებურად მოქმედებდა. კიმბრთა მეფემ ბოიორიქსმა მოლაპარაკება სცადა მალიუსთან და უფლება ითხოვა, რომ ესპანეთში წასულიყო თავის ტომთან ერთად, მაგრამ ყველაფერი ისევ კაპიომ გააფუჭა. იგი თავისი რაზმით კიმბრთა ბანაკს დაესხა თავს. რა თქმა უნდა, ბაქია სარდალი ადვილად დაამარცხეს და მოკლეს კიდეც. მალიუსი კონტრშეტევისთვის არ იყო მზად და უმწეოდ შეხვდა ნიაღვრად მოვარდნილ მტერს. რომაელები ალყაში მოექცნენ და სრულიად განადგურდნენ. გადმოცემის თანახმად 80 000 ლეგიონერი დაიღუპა. ასეთი მწარე დამარცხება რომაელებს არ განუცდიათ მას შემდეგ, რაც საუკუნით ადრე ჰანიბალმა გაანადგურა ისინი კანეს ბრძოლაში. უცნაურია, მაგრამ ეს გამარჯვება არ გამოიყენეს ბარბაროსებმა და რომისკენ არ დაძრულან. ისინი ესპანეთში გადავიდნენ და მიწასთან გაასწორეს იქაურობა. რომაელებს კიდევ მიეცათ შანსი, რომ ამოესუნთქათ და უკეთ მომზადებულიყვნენ მტრის გარდაუვალი შემოსევებისთვის.

ძვ. წ. 106 წელს გაიუს მარიუსმა წარმატებით დაასრულა ომი იუგურტასთან ნუმიდიაში და ორი წლის შემდეგ მეორედ აირჩიეს კონსულად. მან სამხედრო რეფორმა ჩაატარა, რის შედეგად ღატაკებსაც უფლება მიეცათ ლეგიონერები გამხდარიყვნენ. არმია პროფესიონალური გახდა და მთავრობა ხელფასს უხდიდა ჯარისკაცებს. ასევე, კარგი სამსახურისთვის მათ მიწებსაც პირდებოდნენ. ახლა უკვე ლეგიონერები თავიანთ ბარგსაც თვითონ ატარებდნენ, რამაც გაზარდა არმიის მობილურობა და ჯარისკაცთა გამძლეობა. გაუმჯობესდა ასევე იარაღი და სხვა აღჭურვილობებიც. ასე შეიქმნა უძლიერესი რომაული არმია ისტორიაში, "კლასიკური ლეგიონები", რომლებსაც ხშირად ვხედავთ ხოლმე მხატვრულ ფილმებში.

რომაელი ლეგიონერები მარიუსის რეფორმამდე და შემდგომ

ამასობაში, ძვ. წ. 102 წელს კიმბრები და მათი მოკავშირეები იტალიისკენ მობრუნდნენ. მათი არმია ორად გაიყო. ტევტონები მათი მეფის ტევტობუდის მეთაურობით დასავლეთ იტალიისკენ დაიძრნენ, ხოლო კიმბრები ჩრდილო–აღმოსავლეთ იტალიისკენ წავიდნენ. მარიუსი ტევტონებს ელოდებოდა კარგად გამაგრებულ ბანაკში. გერმანელებმა რამდენჯერმე სცადეს რომაელთა ბანაკის აღება, მაგრამ ყველა მცდელობა მარცხით დამთავრდა და მრავალი ათასი მეომარი დაკარგეს. ამან კიდევ უფრო გაამხნევა ლეგიონერები. მარიუსი ლეგიონებით ბანაკიდან გამოვიდა და ტევტონთა პროვოცირება სცადა. იგი კავალერიით თავს დაესხა გერმანელთა მეწინავე რაზმებს და მაშინვე უკან დაიხია. ბარბაროსები ანკესს წამოეგნენ და მთელი ძალებით გამოედევნენ მარიუსს. ლეგიონებმა შუბების სეტყვა შეაგებეს და ხელჩართულ ბრძოლაზე გადავიდნენ. ბრძოლა რომაელთა ბრწყინვალე გამარჯვებით დამთავრდა. ტევტონები თითქმის მთლიანად გაწყდნენ. ვინც გადარჩა, მონებად იქცნენ. თუმცა ომი ამით ჯერ არ დამთავრებულა. კიმბრები ჯერ კიდევ მთავარ საფრთხეს წარმოადგენდნენ. რომაელთა მეორე არმია, რომლებსაც კიმბრები უნდა შეეკავებინა ალპების გადმოსასვლელთან, დამარცხდა და უკან დაიხია, მაგრამ კიმბრები ესპანეთიდან ხანგრძლივი მგზავრობის გამო დაქანცულები იყვნენ და აღარ გადმოსულან შეტევაზე. მარიუსმა ისარგებლა ამით და იტალიაში დაბრუნდა. იგი კიდევ ერთხელ აირჩიეს კონსულად. ძვ. წ. 101 წლის გაზაფხულს მარიუსი კიმბრების წინააღმდეგ დაიძრა. მარიუსს დაახლოებით 50 000 ლეგიონერი ჰყავდა, ხოლო კიმბრებს – 80 000–მდე მეომარი. სასტიკი ბრძოლა გაჩაღდა. რომაელებმა ბარბაროსების ალყაში მოქცევა მოახერხეს და პირწმინდად გაანადგურეს. ასე დასრულდა ხანგრძლივი ომი კიმბრებთან. რომაელებმა ეს დიდი საფრთხე წარმატებით მოიშორეს, მაგრამ რომაულ საზოგადოებაში ისეთი ბზარები წარმოიშვა, რამაც ქვეყანა სამოქალაქო ომებამდე მიიყვანა და საბოლოოდ რესპუბლიკა იმპერიად აქცია.

გაიუს მარიუსი

კახი გაგნიძე

ბიბლიოგრაფია:

1. Dyck, L.H. The Roman Barbarian Wars. Pen and Sword Military. 2016

2. Plutarch. Roman Lives. Oxford University Press. 2009.

3. Hyden, Marc. Gaius Marius. Pen and Sword. 2017.

სეკიგაჰარას ბრძოლა (1600 წ.): ტოკუგავას შოგუნატის დამყარება იაპონიაში

იაპონია მთელი თავისი ისტორიის განმავლობაში ბრძოლის ველს წარმოადგენდა. მისი მდებარეობის გამო უცხო მტერთა შემოსევები ძალზედ იშვიათი იყო. ამიტომ ომები ძირითადად ფეოდალური ხასიათის იყო. ეს კონფლიქტები საუკუნეების განმავლობაში გრძელდებოდა და ბევრი გადამწყვეტი ბრძოლაც მომხდარა, მაგრამ ალბათ არც ერთი მათგანი არ იყო ისეთი მნიშვნელოვანი, როგორც სეკიგაჰარას ბრძოლა. 

მე–15 საუკუნის ბოლოს იაპონიაში დაიწყო სენგოკუს, ანუ მეომარი სამეფოების ეპოქა. უკვე რამდენიმე საუკუნე იმპერატორთა ძალაუფლება მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენდა და ახლა ნამდვილმა მმართველებმაც, აშიკაგას კლანის შოგუნებმაც (სამხედრო მმართველებმა) დაკარგეს კონტროლი. მუდმივი რეგიონული კონფლიქტებისა და ეკონომიკური დაქვეითების გამო ქვეყანა მძიმე დღეში იყო.

მალე გამოჩნდა მხედართმთავარი, სახელად ოდა ნობუნაგა, რომელმაც 1559 წელს წესრიგი დაამყარა თავის სამთავროში ოვარის პროვინციაში. ერთი წლის შემდეგ ნობუნაგამ წარმატებით მოიგერია იმაგავას კლანის შემოტევა. 1567 წელს მან საიტოს კლანიც დაამარცხა და მათი ტერიტორიები შეიერთა. შოგუნის მემკვიდრე აშიკაგა იოშიაკი დედაქალაქ კიოტოდან გააძევეს და მან დახმარება ნობუნაგას სთხოვა. 1568 წელს ამ უკანასკნელმა დაამარცხა მეამბოხეები და იოშიაკის ძალაუფლება დაუბრუნა. მომდევნო წელს ნობუნაგამ კიდევ დაიპყრო არაერთი ტერიტორია, მათ შორის ისეს პროვინცია და ერთ–ერთი უდიდესი ქალაქი საკაი. 

ოდა ნობუნაგა

ნობუნაგას მეტი ძალაუფლება სწყუროდა და შოგუნს რიგი მოთხოვნები გაუგზავნა, რომელიც ამ უკანასკნელის ძალაუფლებას ზღუდავდა. იოშიაკი თავიდან დათანხმდა, მაგრამ მალე ნობუნაგას მტრებთან შეკრა კავშირი: აზაის, ასუკარასა და ტაკედას კლანებთან. 1570 წელს ომი დაიწყო. მოუხედავად იმისა, რომ ნობუნაგა ყველანაირ დახმარებას იღებდა ტოკუგავას ძლიერი კლანისგან, იგი მარცხდებოდა პირველ ბრძოლებში. 1573 წელს მისი მოკავშირე ტოკუგავა იეიასუ მიკატაგაჰარას ბრძოლაში დამარცხდა. თუმცა იმავე დროს ავადმყოფობისგან გარდაიცვალა ტაკედას კლანის ლიდერი შინგენი და ამან საშუალება მისცა ნობუნაგას, რომ აზაისა და ასაკურას კლანებს გასწორებოდა. შოგუნი ისევ გააძევეს. 1582 წლისთვის ცენტრალური იაპონიის უდიდესი ნაწილი ნობუნაგას ხელში იყო. მან პორტუგალიელებთან გააბა სავაჭრო ურთიერთობები და მათგან ცეცხლსასროლი იარაღები იყიდა, რითაც არმია კიდევ უფრო გააძლიერა. თოფებმა ნენ–ნელა ჩაანაცვლეს მშვილდ–ისარი. ნობუნაგა ასევე ქრისტინობის გავრცელებასაც უწყობდა ხელს და თვითონ ევროპულად იცვამდა ხოლმე. იგი სასტიკად ეპყრობოდა ბუდისტურ სამღვდელოებას, რამაც განაპირობა მისი დაღუპვა. 1582 წელს მას აუჯანყდა თავისი ერთ–ერთი სარდალი აკეჩი მიცუჰიდე. ნობუნაგა ალყაში აღმოჩნდა კიოტოში და თავი მოიკლა სეპუკუს, იგივე ჰარაკირის მეთოდით. 

სამურაი ჰარაკირისთვის ემზადება

ნობუნაგას დიდი მოკავშირეები ტოკუგავა იეიასუ და ტოიოტომი ჰიდეიოში მისი ადგილის დაკავებას ცდილობდნენ. ამათგან ჰიდეიოშიმ მოახერხა მიცუჰიდეს დამარცხება და ოდას კლანის მხარდაჭერა მოიპოვა. თუმცა იგი არისტოკრატული წარმოშობის არ იყო და ამიტომ შოგუნი ვერ გახდებოდა. 1585 წელს იგი იმპერიულ რეგენტად იგივე კამპაკუდ გამოცხადდა. 1590 წელს მან ჰოჯოს კლანი დაამარცხა და იაპონია გააერთიანა. იაპონიას ახლა უკვე დაპრყრობითი მადაც გაეხსნა. ჰიდეიოშიმ კორეის დაპყრობა სცადა, თუმცა დამარცხდა. სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ მან თავისი შვილი ჰიდეცუგუ მემკვიდრედ გამოაცხადა, მაგრამ 1593 წელს მას ახალი ვაჟი შეეძინა, სახელად ჰიდეიორი და ის გამოაცხადა მემკვიდრედ.  1598 წელს ჰიდეიოში ავად გახდა და მაშინვე ხუთი ძლიერი ფეოდალი მიუჩინა თავის შვილს რეგენტებად. იმავე წელს ჰიდეიოში გარდაიცვალა. რეგენტებიდან ყველაზე ძლიერმა ტოკუგავა იეიასუმ კავშირი შეკრა სხვადასხვა კლანებთან. ერთმა რეგენტმა იშიდა მიცუნარიმ ინტრიგების ხლართვა დაიწყო ტოკუგავას წინააღმდეგ და მკვლელიც მიუჩინა, თუმცა უშედეგოდ. ტოკუგავამ ოსაკას ციხესიმაგრე აიღო სადაც ქვეყნის ახალგაზრდა ფორმალური მმართველი ჰირეიოკი იმყოფებოდა. 1600 წელს, ტოკუგავა ოსაკადან გავიდა არმიასთან ერთად. მიცუნარი და სხვა რეგენტები ჰირეიოკის ერთგულებად დარჩნენ.

ტოკუგავა იეიასუ

1600 წლის 21 ოქტომბერს მტრები ერთმანეთს შევხდნენ სეკიგაჰარასთან. გადმოცემის თანახმად ორივე მხარეს 80 000 მეომარი ჰყავდა. როგორც ამბობენ, ტოკუგავას ცხენოსანთა მცირე რაზმმა დაიწყო შეტევა. ეს შეტევა ისეთი მოულოდნელი და სასტიკი იყო, რომ მიცუნარის მომხრე მეომრები შეკრთნენ, მაგრამ მალე მოიკრიბეს გონი და გაანადგურეს ეს რაზმი. მალე ტოკუგავამ ბევრად უფრო დიდი რაზმები გამოგზავნა მტრის წინააღმდეგ. მიცუნარის მეომრებმა თავდაცვითი რკალი შეკრეს მის დასაცავად და უკუაგდეს მტერი. შემდეგ ტოკუგავამ მეთოფეთა რაზმები მიუსია მტრის ცენტრს, მაგრამ მიცუნარიმაც დაახვედრა თავისი მეთოფეები და ეს შეტევაც მოიგერია. ბრძოლის დროს მიცუნარის უღალატა მისმა მოკავშირემ ჰიდეაკიმ და ტოკუგავას მხარეს გადავიდა. მიცუნარი სასტიკად დამარცხდა და დაახლოებით 40 000 კაცი დაკარგა. ტოკუგავამ კი – 5 000. თვითონ მიცუნარიმ ბრძოლის ველიდან გაღწევა მოახერხა, მაგრამ გლეხებმა ჩაიგდეს ტყვედ და ტოკუგავას ბრძანებით თავი მოკვეთეს. სეკიგაჰარას ბრძოლაში გამარჯვებამ ტოკუგავას საშუალება მისცა მთელი ქვეყნის ბატონ–პატრონი გამხდარიყო. ასე დასრულდა მეომარი სამეფოების ეპოქა. ტოკუგავამ წესრიგი და მშვიდობა დაამყარა იაპონიაში, რომელიც 250 წელი გაგრძელდა.

სეკიგაჰარას ბრძოლის მემორიალი

კახი გაგნიძე


ბიბლიოგრაფია:

1. Bryant, Anthony (1995). Sekigahara 1600: The Final Struggle For Power. Osprey Campaign Series.
2. Davis, Paul (1999). "Sekigahara, 21 October 1600". 100 Decisive Battles: From Ancient Times to the Present. Oxford University Press.