ხაზარები თურქულენოვანი ხალხი იყო, რომლებმაც VII საუკუნეში გიოკ–თურქთა სახაკანოს დაცემის შემდეგ დიდი იმპერია შექმნეს სტეპებსა და ჩრდ. კავკასიაში. ისინი იმას აკეთებდნენ, რასაც ყველა მომთაბარე ცივილიზაცია აკეთებდა: მეზობელ სახელმწიფოებს თავს ესხმოდნენ და ძარცვავდნენ (მათ შორის საქართველოსაც ხშირად "სტუმრობდნენ").
სწორედ ამ პერიოდში დაიწყო არაბთა დაპყრობების ხანაც, რომლებმაც მთელი ახლო აღმოსავლეთი დაიპყრეს და ბიზანტიის იმპერიის აღმოსავლეთ საზღვრები შეავიწროვეს. არაბთა მიზანი იყო ხაზართა ტერიტორიების დაკავება, რათა შემდეგ ევროპაში შეჭრილიყვნენ და ბიზანტიისთვის ზურგიდან დაერტყათ. ასე დაიწყო სისხლისმღვრელი ომი ხაზარებსა და არაბებს შორის, რომლის გამოც ძალიან დაზარალდნენ ამიერკავკასიის ქვეყნები. 652 წელს ხაზარებმა სასტიკად დაამარცხეს არაბთა არმია კასპიის ზღვასთან მდებარე ქალაქ ბალანჯართან. ამის შემდეგ არაბებმა მრავალი წლით თავი მიანებეს ხაზარებს და ყურადღება კვლავ ბიზანტიაზე გადაიტანეს. მათ არაერთხელ სცადეს კონსტანტინოპოლის აღება, მაგრამ ყველა მცდელობა მარცხით დასრულდა.
650–იან და 660–იან წლებში ხაზარებმა ჰეგემონია დაამყარეს სხვა მომთაბარე ტომებზე, როგორებიც იყვნენ მაგიარები და ბულგარები. ამ უკანასკნელთა ნაწილი მდინარე დუნაის სანაპიროებისკენ გაიქცა, სადაც ბულგარეთის სამეფო შექმნეს. ნაწილიც კი მდინარე ვოლგის სანაპიროებზე დასახლდა, სადაც დაარსდა ვოლგის ბულგარეთი. ხაზარები მალე იმდენად გაძლიერდნენ, რომ 721 წელს შეტევაზე გადმოვიდნენ, სომხეთი დაიკავეს და დაიწყეს თხუთმეტწლიანი ომი არაბებთან. 730 წელს ხაზარები ბარჯიკის მეთაურობით დღევანდელი აზერბაიჯანის ტერიტორიებში შეიჭრნენ და უამრავი არაბი გაჟლიტეს. თუმცა ხაზარები ნადავლის დატაცებით გაერთნენ და ყურადღება მოადუნეს, რამაც არაბებს საშუალება მისცა ძალა მოეკრიბათ და დაემარცხებინათ ისინი.
კახი გაგნიძე
No comments:
Post a Comment