ჰუნები: "აპოკალიპსის მხედრები"
ისტორიის განმავლობაში ევრაზიის სტეპებში მცხოვრები მომთაბარე ხალხები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ იმპერიების აღზევებასა თუ დაცემაში. ისინი შიშის ზარს სცემდნენ განვითარებულ სახელმწიფოებს. ამათგან ძალიან ცნობილები არიან ჰუნები. IV საუკუნის შუა წლებში ისინი აღმოსავლეთიდან ნელ–ნელა ევროპის ცენტრისკენ მიიწევდნენ. მათმა ქმედებამ დომინოს ეფექტი გამოიწვია, რამაც ბოლოს რომის იმპერია იმსხვერპლა. ვინ იყვნენ და საიდან მოვიდნენ ჰუნები?
რომაელებს პოპულარული,მაგრამ მცდარი აზრი ჰქონდათ თუ საიდან იყვნენ ჰუნები. მაგალითად, იორდანესი და პროკოპიუსი თვლიდნენ, რომ საუკუნეების განმავლობაში ჰუნები და გერმანელები შავ ზღვასთან გვერდიგვერდ ცხოვრობდნენ ისე, რომ არც იცოდნენ, რადგანაც მათ ქერჩის სრუტე ჰყოფდა ერთმანეთისგან. ეს ისტორია შორს იყო რეალობისგან. მე–18 საუკუნის იეზუიტი მოღვაწე ჟოსეფ დე გინი მიიჩნევდა, რომ ჰუნები შორეული აღმოსავლეთის ქსიონგნუს ტომების შთამომავლები იყვნენ, რომელთა გამოც აშენდა ჩინეთის დიდი კედელი. 370–იან წლებში ჰუნები პირველად გამოჩნდნენ ბერძნულ–რომაულ წყაროებში. მათ გადმოლახეს ურალის მთა და ჩრდ. შავიზღვისპირეთში თავს დაატყდნენ ალანებსა და გოთებს.
რომაელი ჯარისკაცი და ისტორიკოსი ამიანუს მარცელიუსი აღნიშნავდა, რომ ჰუნებს არ გააჩნდათ რელიგია, რაც ძალიან საეჭვოა. კონკრეტულად არ არის ცნობილი თუ რას სცემდნენ ისინი თაყვანს, მაგრამ სავარაუდოდ ეს იყო ცა, რომელსაც მოგვიანებით თურქული და მონღოლური ტომები თენგრის უწოდებდნენ.
რომაელები ჰუნებს მიიჩნევდნენ ყველაზე საძაგელ ხალხად და ფიქრობდნენ, რომ მეორედ მოსვლა იყო მოახლოებული. გოთი ისტორიკოსი იორდანესი ამბობდა, რომ რთულია მათ ადამიანები უწოდო. ისინი ჩვილებს ხშირად უკეთებდნენ თავის ქალის ხელოვნურ დეფორმაციას.
ჰუნები იცვამდნენ წაწვეტებულ ქუდებს, ჯიხვის კანისგან დამზადებულ შარვლებსა და ტილოს მუნდირებს. ამიანუსის მიხედვით მათ ეს სამოსი ეცვათ მანამ სანამ არ დაეხეოდათ. პრისკუსის თქმით სახელოვან ატილასაც ისე ეცვა, როგორც მის თანამოძმეებს, უბრალოდ იგი უფრო სუფთა იყო.
ჰუნები იდეალური მხედრები იყვნენ. მთელ ცხოვრებას ცხენზე ატარებდნენ, ისინი ჯირითს სიარულზე ადრე სწავლობდნენ. მათი მთავარი საბრძოლო იარაღი იყო მშვილდი (ეს დამახასიათებელი იყო აღმოსავლეთის მომთაბარე ცივილიზაციებისთვის). გაჭენებული ცხენიდან ჰუნებს თავისუფლად შეეძლოთ ისრის მიზანში სროლა. მას შემდეგ რაც ისინი მტრებს დაასუსტებდნენ ისრებით, გადადიოდნენ ხელჩართულ ბრძოლაზე, რომლის დროსაც იყენებდნენ ცულებს, შუბებს, ხმლებს და ლასოს მტრის ცხენიდან გადმოსაგდებად. ჰუნებმა ძლიერების მწვერვალს მიაღწიეს ატილას მმართველობის დროს (V ს–ის შუა წლებში). მისი სიკვდილის შემდეგ კი ეს მრისხანე ხალხი ძალიან მალე გაქრა გეოპოლიტიკური რუკიდან.
საინტერესოა ის ფაქტი, რომ შუა საუკუნეებში მაგიარები (უნგრელები) თავიანთ თავებს ჰუნების შთამომავლებად მიიჩნევდნენ. უნგრეთის ეროვნულ ჰიმნში უნგრული სისხლი ნახსენებია როგორც "ბენდეგუზის სისხლი" (ასე უწოდებენ მუნძუკს, ატილას მამას). ატილას ძმა, ბლედა იწოდებოდა ბუდად, რომლის მიხედვითაც დაარქვეს ეს სახელი უნგრეთის ძველ დედაქალაქს (დღევანდელი ბუდაპეშტის დასავლეთ მხარე). ასევე ზოგიერთ ენაში, მაგალითად ინგლისურში უნგრეთი იწერება როგორც Hungary, რომელშიც შედის ტერმინი Hun, ანუ ჰუნი. თვითონ ატილას კი უნგრელები ეროვნულ გმირად თვლიან და მისი სახელიც საკმაოდ გავრცელებულია უნგრეთში.
კახი გაგნიძე
ბიბლიოგრაფია:
1. სიკინჭალაშვილი რ. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11. გვ 696.
2. ედვარდ არტურ ტომფსონი 1999, ჰუნები.
No comments:
Post a Comment