ბერძნულ–ჩინური ომი "ზეციური" ცხენებისთვის და მისი შედეგი

ძველი საბერძნეთი და ძველი ჩინეთი. ორი კულტურა, რომლებიც თითქოს ერთმანეთისგან შორს იყვნენ. სინამდვილეში ამ ორ ცივილიზაციას ჰქონდა ერთმანეთთან ურთიერთობა და ერთხელ ომიც კი გამართეს, თანაც ცხენების გულისთვის.

უკვე ყველამ კარგად ვიცით, რომ ალექსანდრე მაკედონელმა ძალიან ბევრი ქალაქი დააარსა აზიაში, სადაც თავისი სამხედრო ვეტერანები ჩაასახლა. ამ ქალაქთაგან ყველაზე შორეული იყო ალექსანდრია ესქატა ("ყველაზე შორეული ალექსანდრია"), დღევანდელ ტაჯიკეთში. 

ძვ. წ. II საუკუნეში ჩინეთი, რომელსაც ჰანის დინასტია მართავდა, მსოფლიოს ერთ–ერთი უმდიდრესი და უძლიერესი იმპერია იყო. თუმცა პრობლემები მათაც ჰქონდათ. ჩინეთის ჩრდილოეთ საზღვრებთან მომთაბარეობდნენ ქსიონგნუს ძლიერი ტომები (სწორედ მათ წინააღმდეგ აშენდა ჩინეთის დიდი კედელი), რომლებიც ზოგიერთის აზრით, ჰუნების წინაპრები იყვნენ.

ჰანის დინასტია

იმპერატორმა ვუ ჰანმა მოკავშირეების შესაძენად დესპანი ჩჟან ციანი გაგზავნა დასავლეთით, მაგრამ გზაში იგი ქსიონგნუებმა დაიჭირეს და 10 წელი ამყოფეს ტყვეობაში. მას პატივით ეპყრობოდნენ და ციანმა ქსიონგნუ ქალიც კი მოიყვანა ცოლად. 10 წლის შემდეგ მან ტყვეობიდან გაქცევა მოახერხა და განაგრძო მოგზაურობა დასავლეთის მიმართულებით. მისი დავალება იყო, იუჩჟების მომთაბარე ტომებთან ანტი–ქსიონგნური ალიანსის შეკვრა, მაგრამ იუჩჟებმა არ ისურვეს ქსიონგნუების წინააღმდეგ ბრძოლა, რის გამოც ციანის ათწლიანი ტყვეობა და ამდენი მოგზაურობა სრულიად არაფრისმომცემი აღმოჩნდა. ამ მოგზაურიბის დროს, მან ბაქტრიაც მოინახულა და ბერძნული ქალაქები დაათვალიერა. 

ძვ. წ. 130 წლისთვის აზიაში ბერძენთა ოქროს ხანა დასრულდა. მათი ქალაქები გადარჩნენ, მაგრამ ისინი სწორედ იმ იუჩჟებმა დაიპყრეს, რომლებთანაც ციანს კავშირის შეკვრა უნდოდა. მან გაიგო, რომ ალექსანდრია ესქატას მაცხოვრებლებს "ზეციური" ცხენები ჰყავდათ. ამ ცხენებს მოკლე და ძლიერი ფეხები ჰქონდათ და ძალიან გამძლეები იყვნენ. ამ მიზეზების გამო იდეალური საბრძოლო ცხენები იყვნენ. 

ჰანის დინასტიის ცხენი

ძვ. წ. 125 წელს ციანი ჩინეთში დაბრუნდა. მართალია, დავალება ვერ შეასრულა და მოკავშირეები ვერ შესძინა ჩინეთს, მაგრამ, სამაგიეროდ, დეტალური ინფორმაციები გააცნო იმპერატორს იმ რეგიონების შესახებ, რომლებიც თვითონ მოინახულა, მათ შორის ალექსანდრია ესქატას ბერძნებზე და მათ ცხენებზე. 

ძვ. წ. 104 წელს იმპერატორმა ვუმ დესპანები გაგზავნა ალექსანდრია ესქატაში ცხენების საყიდლად. ზუსტად არ არის ცნობილი, თუ რა მოხდა. მაგრამ ბერძნები შეურაცხყოფილები დარჩნენ და ელჩებიც კი დახოცეს. გაცოფებულმა იმპერატორმა გადაწყვიტა ძალით ჩაეგდო ხელში ის ცხენები. მან ალექსანდრია ესქატაში 20 000 ქვეითი და 6 000 ცხენოსანი გაგზავნა ლი გუანგლის სარდლობით. ჩინელებმა გზაში ბევრი სირთულე გადაიტანეს. ჯარის საკმაოდ დიდი ნაწილი ზოგიც შიმშილით და ზოგიც უცხო ტომებთან შეტაკებისას დაიხოცა. ასე, რომ ალექსანდრია ესქატაში დიდად დაზარალებულები მივიდნენ. ბერძნებმა, რა თქმა უნდა, კაპიტულაციაზე უარი თქვეს. ლი გუანგლი ვერაფერს გახდა და ჩინეთში დაბრუნდა. სანაცვლოდ იმპერატორმა სამჯერ უფრო დიდი ჯარი მისცა და კვლავ დასავლეთისკენ გამოუშვა 60 000 კაცითა და 100 000 კამეჩით. 

ჩინელი მეომრები

უდაბნოს სიცხის გამო, გუანგლიმ გზაში მაინც დაკარგა თავისი არმიის ნახევარი და 30 000–იანი ჯარით მიადგა ალექსანდრია ესქატას. ბერძნებმა მამაცურად იბრძოლეს და 40 დღით შეძლეს მტრის იერიშების შეკავება, მაგრამ ჩინელებმა მაინც შეძლეს ქალაქში შეღწევა და შეშინებულმა ბერძნებმა თავიანთი მეფე მოკლეს, მოკვეთეს თავი და გუანგლის მიართვეს. ძღვნადაც იმდენი ცხენიც შესთავაზეს, რამდენსაც ჩინელები მოისურვებდნენ. გენერალმა გუანგლიმ ქალაქში მარიონეტი მეფე დასვა და გამარჯვებული დაბრუნდა ჩინეთში 3 000 ცხენით. ასე დასრულდა მოკლე, მაგრამ საინტერესო და მნიშვნელოვანი ომი "ზეციური" ცხენებისთვის. ამ მოვლენების შემდეგ გაიხსნა ცნობილი აბრეშუმის გზა, რონელმაც ერთმანეთთან დააკავშირა აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ცივილიზაციები და გააღვივა სავაჭრო ურთიერთობები ევროპასა და ჩინეთს შორის. აბრეშუმის გზამ ასევე მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა კონტინენტებს შორის რელიგიისა და კულტურის გავრცელებაში. აზიაში მყოფი ბევრი ბერძენი ბუდისტი გახდა და იმასაც ამბობენ, რომ ბუდას პირველი ქანდაკებაც ბერძნების მიერ იყო შექმნილი. 

რაც შეეხება ჩინელებს, მათ მოიგეს ომი ქსიონგნუების წინააღმდეგ ახ. წ. 91 წელს. "ზეციური" ცხენები კი მათი ძალაუფლებისა და სიმდიდრის სიმბოლოებად იქცნენ. 

აბრეშუმის გზა

კახი გაგნიძე

ბიბლიოგრაფია:

1. Benjamin, Craig (2018). Empires of Ancient Eurasia: The First Silk Road Era 100 BCE - 250 CE. Cambridge University Press. 

2. Peers, C. J. (1995). Imperial Chinese Armies (1): 200 BC - AD 589. Osprey Publishing. 

3. Whiting, Marvin C. (2002). Imperial Chinese Military History. Writers Club Press.